Het doel van het project was niet om de controversiële namen te veranderen, zegt docent Laura van Hasselt, maar om er context bij te bieden. ‘In het publieke debat over straatnamen hoor je nogal stellige meningen: de een vindt het een schande dat we die namen nog gebruiken, van de ander mag er juist niets veranderen. Ik zie het als taak van ons, publiekshistorici, om dat debat een goede basis te geven. Waar hebben we het nou precies over, wat zijn de feiten?’

Afgelopen november trokken twintig masterstudenten de Zeehelden-, Admiralen- en Chassébuurt in om te peilen in hoeverre de buurtbewoners op de hoogte zijn van de verhalen achter de straatnamen in hun buurt, en of ze er meer over willen weten. De reacties liepen erg uiteen, vertelt studente Eline Alberts: ‘Van onverschilligheid tot felle meningen over de straatnamen. Maar de meeste mensen zaten daar ergens tussenin, en gaven aan wel behoefte te hebben aan wat meer informatie – alleen niet in de vorm van hele lappen tekst.’

Stoeptegels en informatieborden

De studenten kregen de taak om die informatie op een aantrekkelijke manier vorm te geven. In groepjes ontwikkelden ze daar in de afgelopen maanden plannen voor, die ze vorige maand presenteerden aan een jury. Die koos uiteindelijk voor twee voorstellen die elkaar goed aanvullen. Alberts ontwikkelde samen met haar medestudenten een van de winnende ideeën: een stoeptegel met een qr-code. ‘Mensen kijken vaak naar beneden als ze op straat lopen, daarom leek een opvallende stoeptegel ons een goede manier om de aandacht te trekken.’ Als je de qr-code scant met je smartphone, kom je terecht bij een website met veel beeldmateriaal en speelt er een audiofragment af – ingesproken door een buurtbewoner – waarin de geschiedenis achter de straatnaam wordt verteld.

Het groepje van student Jan Steinz ontwikkelde het andere winnende plan. ‘Wij wilden iets maken wat ook iemand zonder smartphone kan zien en gebruiken’, vertelt hij. ‘Daarom bedachten we informatieborden die op drukke plekken worden geplaatst. Aan de ene kant komt een kunstwerk te staan van een Amsterdamse kunstinstelling, en aan de andere kant achtergrondinformatie over de straatnamen in de buurt.’ In de komende tijd worden de twee voorstellen verder uitgewerkt.

Massamoordenaar

Als onderdeel van het onderzoek doken de studenten ook de archieven in om zelf meer te weten te komen over de mensen naar wie de straten zijn vernoemd. Eén figuur sprong er echt uit in negatieve zin, vertelt Steinz: Joost Banckert. ‘Dat was echt een massamoordenaar. Hij liet 2000 mensen doden in Brazilië omdat ze waren overgelopen, en liet 250 krijgsgevangenen aan de boeg van zijn schip spijkeren. We hoefden niet eens in de diepste krochten van de archieven te duiken om daar achter te komen, deze informatie is overal beschikbaar.’

Toch lijkt het erop dat lang niet alle zeelieden zulke grote misdaden op hun kerfstok hebben. ‘Voor veel van hen konden we niet echt iets controversieels vinden’, zegt Alberts. ‘We hadden eigenlijk gedacht dat ze allemaal wel iets slechts zouden hebben gedaan, maar dat bleek dus niet zo te zijn. Dat bewijst maar weer hoe belangrijk achtergrondinformatie is, om te voorkomen dat we iedereen over één kam scheren.’

In de media

• Uitzending NH Radio (21 december 2020, vanaf 41:55)
• Amsterdam maakt bijsluiter voor schurk met straatnaam (Het Parool, 18 december 2020)
• Onderzoek naar koloniale straatnamen: ‘De Komtunnel in plaats van Coentunnel’ (Folia, 17 november 2020)